Czy można oddzielić psychologię od duchowości? Czy temperament jest wrodzony? Jakie są cechy choleryka, flegmatyka, melancholika i sangwinika? Czy można mieć dobry lub zły temperament? Jakie są konsekwencje naszych temperamentów i jak je temperować?
Boże, użycz mi pogody ducha,
Abym godził się z tym, czego nie mogę zmienić,
Odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić,
I mądrości, abym odróżniał jedno od drugiego.
Ta krótka modlitwa praktykowana przez Anonimowych Alkoholików otwiera rozważania dotyczące natury naszych temperamentów. Na pierwszy rzut oka zestawienie duchowego przeżycia, jakim jest modlitwa, z tematem wydającym się czystą psychologią może wydawać się nieco intrygujące. Jednak w trakcie konferencji ks. Mirosław Maliński wyjaśnia, jak sztuczny w rzeczywistości jest ten podział. W kolejnych rozdziałach słuchacz przekonuje się również, że nie ma do czynienia z żadną psychologiczną teorią. To raczej praktyczne wskazówki, dzięki którym może poznać lepiej swoje wnętrze, mechanizmy kierujące innymi ludźmi i pracować nad sobą. Okazuje się, że czasem już samo zrozumienie źródła naszych zachowań umożliwia zmianę podejścia do nas samych – z pożytkiem dla naszego rozwoju, ale również dla świata.
Wsłuchać się w siebie…
„Rodzimy się z temperamentem. (…) On nie podlega wyborowi” – te słowa Maliny mogą wydawać się na pierwszy rzut oka pesymistycznym stwierdzeniem. Na pozór może ono zamykać człowiekowi wszelką nadzieję na możliwość pracy nad sobą. Chce się pomyśleć: „Takiego mnie Boże stworzyłeś, takiego mnie masz!”. Audiobook jednak wyjaśnia, że choć temperament jest niezmienny, mamy szerokie pole manewru w kształtowaniu naszego charakteru i osobowości. Przede wszystkim naszych codziennych zachowań. Ale punktem wyjścia do wszelkiego rozwoju w tej materii musi być wsłuchanie się w siebie, poznanie siebie i zaakceptowanie. Malina proponuje w tym celu konkretne ćwiczenia i daje cały szereg „narzędzi diagnostycznych”, dzięki którym można lepiej zrozumieć swoje zachowania i odpowiednio „nastroić swoje serce”. Wyjaśnia też, że nie wszystko podlega ocenie moralnej i nie można kategoryzować wszystkich cech jako dobrych bądź złych. Dla mnie to odkrycie okazało się bardzo pokrzepiające.
Jak to przełożyć na życie codzienne?
Malina w dowcipny i zilustrowany licznymi przykładami sposób omawia podstawowe temperamenty: od dynamicznego choleryka, przez towarzyskiego sangwinika i refleksyjnego melancholika po pogodnego flegmatyka. Jako że zazwyczaj nie jesteśmy „czystym” przypadkiem, przedstawia też różne mieszanki temperamentów. W swoim opisie wyjaśnia, w jaki sposób poszczególne temperamenty kształtują nasze codzienne zachowania, wskazując przyczyny różnych (czasem bardzo przydatnych, a czasem niezwykle irytujących) postaw. Oprócz przedstawienia cech wymienia też potencjalne problemy, jakie wiążą się z danym temperamentem. Co jednak najbardziej przydatne, pokazuje, jak możemy najlepiej wykorzystać swoje mocne strony i, przede wszystkim, jak możliwie temperować te mniej pożądane zachowania wynikające z naszego temperamentu.
Jednak zrozumienie siebie i praca nad sobą to tylko jedna strona medalu. Równie ważne okazuje się rozpoznanie źródła zachowań innych. Naturalnie, samo zrozumienie nie sprawi, że np. nudny, wygadany sangwinik przestanie mnie nagle irytować, idący po trupach do celu choleryk mnie nie zrani, a nadwrażliwy melancholik się na mnie nie obrazi. Jednak gdy zdam sobie sprawę, że ich zachowanie niekoniecznie wynika ze złej woli wobec mnie, znacznie łatwiej będzie mi odpowiednio zareagować. I tak samo w skali własnej: może wiedząc, że jestem sangwinikiem, wysiłkiem woli powstrzymam się od opowiedzenia 101 nieśmiesznego żartu-suchara?
Postscriptum
Temperamenty – rozwój charakteru to audiobook, o którym bardzo często sobie przypominam na co dzień. Zdarza mi się to przy obserwacji własnych zachowań i w trakcie rozmów z innymi. Poleciłem go już wielu znajomym i często potem sami pisali z podziękowaniami i pozytywnym feedbackiem. Wręczam go również czasem jako prezent. Doceniają go także osoby niewierzące.
Dzięki zastosowaniu w praktyce niektórych rad z audiobooka uniknąłem też wielu kłótni – zarówno z innymi, jak i z sobą samym… Często wracam do tej pozycji i muszę niestety ostrzec przed jednym skutkiem ubocznym – uzależnia!
Michał Nałęcz